Czosnek ozdobny

Rodzina: Liliaceae
Nazwa botaniczna: Allium

Pochodzenie czosnku ozdobnego

Istnieją setki gatunków czosnku ozdobnego, ale tylko niewiele ich znamy jako rośliny ogrodowe. Ten tekst opisuje najważniejsze z nich. Termin „czosnek ozdobny” obejmuje również ważne rośliny (cebula, por, szalotka i znany w kuchni szczypiorek), spożywane przez ludzi. Czosnek ozdobny rośnie naturalnie jedynie w Europie, Azji i na bliskim Wschodzie, w regionach o umiarkowanej temperaturze. Wyróżniają się wielką różnorodnością barw, kwiatostanów i wysokością kwitnienia. Wiele gatunków kwitnie wczesnym latem – tuż po zakończeniu okresu wiosennego kwitnienia i tuż przed żywiołowym rozkwitem latem. Zadrapane cebule kwiatowe, liście i pędy tych roślin wydzielają wyraźny zapach cebuli. Czosnek ozdobny używany jako kwiat cięty oznacza nieprzyjemny zapach, ale można to szybko wyeliminować zanurzając łodygi na chwilę w wodzie. Oczywiście, kwiaty cięte uzyskuje się z gatunków wysokich i średnio wysokich. Kilka gatunków wymaga nieco specjalnej pielęgnacji, ale pozostają piękne przez długi czas, porównywalny do czasu trwania suszonych kwiatów. Wszystkie gatunki można sadzić na granicach. Niektóre małe gatunki są idealne do ogrodu skalnego, a kilka nadaje się do aklimatyzacji.

Nazwa botaniczna czosnku ozdobnego to „Allium”’ (czasami pisana jako „Alium”) i pochodzi od starożytnych Rzymian i oznacza „cebula” lub „por”. Linneusz przyjął tę nazwę dla całego gatunku.

Ile rozpoznano gatunków czosnku ozdobnego?

W literaturze podawane są różne liczby gatunków czosnku ozdobnego, od 280 do 300, a nawet 450. I znowu, ważna jest interpretacja znaczenia słowa „gatunek”. Dilys Davies, autor niedawno wydanej książki pod tytułem „Allium” wymienia od 800 do 1000 gatunków i odmian uprawnych. Z tej sumy, liczba odmian uprawnych jest stosunkowo mała. Innymi słowy, większość gatunków nie ma odmian uprawnych. Na uwagę zasługuje fakt, że gatunek znany wcześniej jako Allium bulgaricum lub Allium siculum ssp. bulgaricum obecnie należy do odrębnego rodzaju – Nectaroscordum.

Musimy dokonać rozróżnienia między roślinami uprawianymi dla ich wartości ozdobnych i roślinami uprawianymi do konsumpcji. Starożytne księgi wspominają, że czosnek, którego pierwowzór pochodził z Iranu, był uprawiany już 8000 lat przed naszą erą, więc znany jest w sumie około 10 000 lat! Inne gatunki, takie jak czosnek dęty (A. fistulosum), były uprawiane w naszych regionach od 1583 roku. Znane są też daty pojawienia się niektórych gatunków ozdobnych: A. sphaerocephalon (czosnek główkowaty): 1753; A. triquetrum (czosnek trójkątny): 1789; A. schubertii (czosnek Szuberta): 1843; A. karataviense (czosnek karatawski): 1878; A. giganteum (czosnek olbrzymi): 1873; A. atropurpureum (czosnek purpurowy): 1800; i A. aflatunense (czosnek aflatuneński): 1902.

Cebule kwiatowe czosnku ozdobnego

Wiele czosnków ozdobnych ma łuskowate cebule, które kwitną ponad rok. W zależności od gatunku, cebula ma obwód od 3 do 30 cm. Niektóre gatunki, na przykład pewne zioła, mają pogrubiony korzeń lub „pęd” rosnącą pod ziemią, jak pory. Kolor i kształt cebul kwiatowych czosnku ozdobnego na ogół nie są zbyt ciekawe. Okrywa jest czasem bardzo luźna (Allium christophii, czosnek białawy), a czasami też bardzo twarda (u Allium schubertii, czosnek Szuberta, z tuniką pergaminową).

Wymagania uprawowe

Wszystkie gatunki wymagają bardzo przepuszczalnej gleby. Słoneczne siedlisko jest najlepsze dla większości gatunków, ale kilka z nich pięknie rośnie również w pełnym lub częściowym cieniu.

Więcej porad na temat czosnku ozdobnego

Czosnek ozdobny najlepiej się prezentuje posadzony na granicach wśród roślin wieloletnich. Jego liście, zazwyczaj niezbyt atrakcyjne, szybko więdnące po kwitnieniu, są ukrywane pod liśćmi roślin wieloletnich. Zwłaszcza wysokie czosnki ozdobne są bardzo imponujące, gdy wznoszą się nad niższymi roślinami lub roślinami okrywowymi. W małym ogrodzie nasadź w grupach po pięć okazów wysokiego czosnku ozdobnego. Fioletowe, purpurowe i liliowe kolory często kulistego kwiatostanu stanowią wspaniały kontrast do mniej zwartych kwiatostanów większości roślin wieloletnich. Podczas planowania nasadzeń trzeba bliżej zainteresować się czosnkiem ozdobnym. Kilka jego gatunków może utworzyć przejście łączące okresy kwitnienia prawdziwych kwitnących wiosną cebul z cebulami kwitnącymi latem. Co więcej, najwcześniej kwitnące czosnki ozdobne można łączyć z tulipanami, hiacyntami i narcyzami, a kwitnące najpóźniej można nasadzać z mieczykami i daliami. Później kwitnące czosnki ozdobne są w związku z tym bardzo przydatne do łączenia ich z często jaskrawo kolorowymi roślinami jednorocznymi. Małe gatunki, takie jak Allium ostrowskianum (czosnek kazachstański) Allium Moly (czosnek południowy), Allium flavum (czosnek złocisty) i Allium cernuum (czosnek zwisły) można pomieścić w ogródkach skalnych.

Wykorzystywanie ich do aklimatyzacji to już historia sama w sobie. Mimo wszystko, można zauważyć, że najbardziej nadaje się do tego Allium ursinum (czosnek niedźwiedzi). Najlepiej jest sadzić je w dzikim ogrodzie, w którym rosną gatunki rodzime, gdy powinny się znaleźć w lekko zacienionym miejscu, w wilgotnej glebie.

Sadzenie czosnku ozdobnego w doniczkach i pojemnikach

Do tego celu nie nadają się czosnki wysokie. Natomiast siedliska niższych okazów są nieuporządkowane i rośliny nie mogą same rosnąć w pojemnikach. Inną wadą jest szybko spadająca atrakcyjność liści. Faktycznie, istnieje tylko kilka czosnków ozdobnych, które można uprawiać w doniczkach: Allium christophii (czosnek białawy), Allium schubertii (czosnek Szuberta) i ewentualnie Allium karataviense (czosnek karatawski). Te trzy wyróżniają się okrągłymi kwiatostanami i nie rosną zbyt wysoko (20–50 cm). Doniczka powinna mieć co najmniej 20 cm głębokości. Same cebule sadzi się na głębokości od 8 do 10 cm, w dobrze zdrenowanej ziemi. Doniczkę należy chronić przed bardzo niskimi temperaturami; A. schubertii (czosnek Szuberta) jest szczególnie podatny na uszkodzenie przez mróz.